De rechtbank in Amsterdam heeft bepaald dat Sywert van Lienden, Bernd Damme en Camille van Gestel ruim € 20 miljoen aan winst van de omstreden mondkapjes moeten terugbetalen aan de Stichting Hulptroepen Alliantie. Dit bedrag betreft zoals gezegd de winst die zij behaalden met de veelbesproken mondkapjesdeal met de Nederlandse overheid tijdens de coronacrisis.

Mondkapjesaffaire aan het begin van 2020

Aan het begin van de coronapandemie in 2020 had Nederland te maken met een ernstig tekort aan mondkapjes. Zorgmedewerkers luidden de noodklok en het kabinet zocht met spoed naar leveranciers. Sywert van Lienden stelde dat hij kon helpen om op grote schaal mondkapjes te regelen, speciaal “voor de helden in de zorg”. Van Lienden gaf in de media herhaaldelijk aan dat hij met zijn Stichting Hulptroepen Alliantie op niet-commerciële basis tientallen miljoenen mondkapjes kon leveren. De overheid sloot daarop een overeenkomst met hem, waarbij voor € 100 miljoen maar liefst 40 miljoen mondkapjes uit China zouden worden geleverd.

Wat toen nog niemand wist, was dat de deal uiteindelijk niet via de stichting verliep, maar via een commercieel bedrijf dat Van Lienden en zijn compagnons opzetten. In plaats van een altruïstisch initiatief, werd er miljoenen euro’s winst gemaakt, wat uiteindelijk € 20,7 miljoen bleek. Daarvan had Van Lienden zo’n € 9 miljoen opgestreken. Toen deze informatie naar buiten kwam, leidde dit tot enorme maatschappelijke en politieke ophef. Van Lienden en Damme werden ontslagen bij de stichting, terwijl Van Gestel zelf opstapte. De impact van de deal bleek bovendien beperkt: slechts een klein deel van de 40 miljoen mondkapjes werd daadwerkelijk gebruikt. De rest bleef in opslag liggen of werd afgekeurd na aanpassing van de kwaliteitsrichtlijnen.

Sywert van Lienden moet € 20 miljoen terugbetalen na mondkapjesaffaire

Hoewel de Staat had geëist dat het geld werd terugbetaald aan de overheid, heeft de rechter bepaald dat de € 20 miljoen toekomt aan de Stichting Hulptroepen Alliantie. De stichting heeft aangegeven het geld te willen gebruiken voor goede doelen, waaronder de Stichting Long Covid, die zich inzet voor mensen met langdurige coronaklachten. Toch betekent de uitspraak niet dat de miljoenen nu direct vrijkomen. Er loopt nog een strafrechtelijk onderzoek tegen Van Lienden en zijn compagnons. In deze zaak heeft het Openbaar Ministerie beslag gelegd op de miljoenen, waardoor het geld voorlopig niet kan worden uitgegeven. Zo werd er eerder al beslag gelegd op zijn auto. Zijn zakenpartner Bernd Damme zette eind vorig jaar zijn monumentale woonboerderij in de provincie Utrecht in de etalage.

Van Lienden koos er na de affaire voor om veelvuldig in de publiciteit te treden, wat tegen het zere been van veel Nederlanders schopte. Zo beweerde hij eerder tegenwoordig van slechts € 15 per week te moeten leven.